Te rātaka a te Ope Taua Māori - Oketopa 1941

Kaiwhakamāori: Taiarahia Black (Ngai Tūhoe, Te Whānau-a-Apanui, Ngāti Tūwharetoa)

Titiro

I te marama o Oketopa, te katoa o te Pirikeeti te tuarima ka kōkiri whakamua 80 māero (130 kiromita) ki te taha hauāuru atu i te parae kirikiri kāhore nei he rori ki Mersa Baggush, arā Baggush Box, e mōhiotia nei e ngā tāngata o te ope tauā. Ko Baggush to Tiwihana Tuarua o Aotearoa i te kōkiri whakamua, ā, mai konei ka uru tomo ēnei ope tauā o Aotearoa ki te Tuarua o ngā Whakaekenga ki Ripia. Ko ngā mahi whakangungu he haere pō, awatea kōkiri tūtuki, i ngā aukati wāea, hura i ngā maina me te whakamātau takahi whakaritenga e kitea ai te āhua o ngā mahi kai te whakaeke mai. [1]
Na tētahi kōnohete o te whakahoutanga o te Kiwi Kōnohete Pāti me tētahi tuhinga reta mai i a Tā Apirana Ngata te ‘Matua’ o Te Ope Tauā Rua Tekau Mā Waru e whakanui ana i te toa kaipakanga o ngā hōia Māori ki Kirihi me Kiriti, me tana whakahau i aua ope tauā kua tata te tae atu, te kōkiri whakamua o ngā ope tauā hou, hei hiki ngātahi ki runga ngā wairua o ngā hōia kia mauri tau ai tā rātau noho.[2]
I te tīmatanga o Oketopa ko Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru hau atu ana 30 ngā āpiha, he tākuta, he minita me te whakaritenga YMCA piri pono tonu:

  • Kānara Tuarua: George Dittmer
  • Meiha: George Bertrand, Humphrey Dyer
  • Ngā Kāpene: George Weir, Tiwi Love, Doug Harvey, Rangi Royal, Parekura Tureia, Whetu Werohia, M. T. S. Dew
  • Kāpene Whakaritenga: Charles Bennett, Chris Sorrenson
  • Ngā Tēneta: Ben Porter, Reta Keiha, Terry Gilroy, Dan Urlich,
  • Ngā Tēneta Tuarua: Peta Awatere, Don Stewart, Henry Toka, Ariari (Addie) Mitchell, Aubrey Rota, Hone Green, Rangi Logan, Jack Reedy, Jim Matehaere, Ruhi Pene, Jim Tuhiwai, Paki West, Mervyn Mitchell, Tutu Wirepa.
  • Tāpiritanga: Kāpene Capt. M. Kronfield (RSM), Capt. Kahi Harawira, Charles B. Bennett (YMCA)

Rātaka

  • Te tuatahi o Oketopa: Kei te whakamahia tonutia te rori e ai rā ki te tēpu mahi. Tirohia te haerenga Whakataunga 94. 1715 ngā hāora ka tae tuatahi mai te ‘Kiwi’ Roopu Kōnohete e mau ana te ārikarika o tā rātau whakangahau ki ngā ope katoa. I whakatūria te kōnohete ki runga tētahi taumata tīrama, anō te pai o te whakaatu o te kōnohete. I whakatūria ki te wāhanga D. I reira hoki a Pirikeeti Jim Hargest.
  • Te Tuarua o Oketopa: Ko taua mahi anō rā he whakatikatika ki runga i te rori. Te rā whakamutunga mo te mahi rori tēnei.
  • Te Tuatoru o Oketopa: Haere tonu ngā mahi ki runga te tēpu mahi. Ko Tēneta Tuarua Pine Taiapa i uru ki te hōhipera.
  • Te Tuawhā o Oketopa: I ngā hāora 0915 te huinga o te o Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru ka kōrerohia e te CO he kauhau whakatūpato, whakatūpato mo ngā raiwhara, kona whakapahū, me te tika o te ārahi a ia wāhanga i a ia wāhanga. I te mutunga iho ka kōrerohia e ia ngā tuhinga mai i a Tā A.T.Ngata-te kaihautū o te iwi Māori me te whakaatu mai i ngā tautoko mai i te wā kāinga, i puta ake anō ētahi taiohi tama hai whakahou i ngā ope tauā, me ngā kohinga kōrero o ngā mahi kōkiri tauā o Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru ki Kirihi me Kiriti. Pānuitia te reta. I te ahiahi te katoa o ngā āpiha, engari kāre ko Mota Parahuunu kaihautū i taki uru tomo rātau katoa ki ngā mahi whakangungu whakahaere ki ngā toi whakarārangi mo ngā mahi whakapiki ake i nga waka me ngā whakaheke iho arā atu. I te 1200 o ngā hāora ka uiuitia ngā kaiwhakauru mo te kura āpiha (arā, OCTU) e te CO. I mutu te whakapakari mo te wiki i te 7 o Oketopa, waiho atu ko ngā āpiha, ko 732 ORs (me 5 hononga). I te pirangi tonutia kia 26 ngā ope whakapakari kia tū kaha mai ai Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru. 35 ngā āpiha, e 3 he hononga.
  • Te Tuarima o Oketopa: 1715 ngā hāora te wehenga atu o te Tauā Whakamua, e rua ngā āpiha, tekau mā ono ngā ORs me Kāpene Parekura Tureia te kaihautū mo te Tekihana hou takiwā. 1230 ngā hāora o Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru me e 5 Pirikeeti me Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru i tāpiri atu i ngā whakanekeneke a (RMT) ki tētahi wāhi hou i runga anō i ngā whakaritenga. Ka puta ngā pānui e whakamārama ana i ngā whiwhinga hōnore, me ngā tohu mo te tukinga ki Kirihi me Kiriti. Tirohia te pānui.
  • Te Tuaono o Oketopa: Ko Tēneta te Tuarua ko Ted Pōhio i hono mai ki te Wāhanga. Ka tae atu Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru ki tētahi Tiwihana hou. Tirohia ngā whakaritenga o te māhere.
  • Te Tuawhitu o Oketopa: 0615 ngā hāora haere tonu ai ngā whakaritenga, he kohinga kōrero, e kīia ana kia noho iho, whakatika i te wāhi, whakapaipai i ngā raiwhara me ngā taputapu, whakatikatika kanohi taupoki hau kino, me te whakatikatika i ngā waka.
  • Te Tuawaru o Oketopa: Haere ake nei ngā mahi, me te whakareri mo te mahi whakapakari tuatahi. Te hui tahi o ngā kaihautū. Ka hono mai hoki ēnei o ngā āpiha ki te wāhanga: Tēnata Te Tuarua Waipana Awarau, Syd Jackson, Tony Tikao-Barret, Hati Rangiuia, J.R. Ormsby me Pine Taiapa.
  • Te Tuaiwa o Oketopa: Te Pirikeeti Tuarima me Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru hononga i whakahaeretia he koringa mo te whakamātautau momo tauā ki waenga pārae kirikiri. Ko te kaupapa ia o te whakamātautau he tirohanga, haerenga marara whakaritenga, ngā whakahaere ki roto i ngā waka i ngā hāora o te pō, kōkiri i te awatea me te pō. Tirohia ngā whakahaere whakakori pānui me ngā tuhinga.
  • Tekau o Oketopa: Te hokinga mai o Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru ki te takiwā o te hōpuni te mutunga iho o te rā he whakatā, he horoi, whakatikatika i ngā raiwhara me ngā taputapu, me te whakatikatika i ngā waka. 1200 ngā hāora he roopu, e whitu pea ngā āpiha me te CO i haere mā runga MT (e rua ngā taraka e 8 tōne te taumaha me ngā CO’s i haere mā roto i te motokā) hai kaimātakitaki ki te huarahi haere whakamua. Ko taua roopu nei kāre a rātau kai, wai, penehīni, arā atu mo te whā rā. E tika ana kia haere whakamua rātau mā te huarahi nama tuawhitu, me te whāinga tuatahi kia rīpoata ki HQ 4 Īnia Tiwihana.
  • Te tekau mā tahi o Oketopa: Ka whakahaeretia anō ngā mahi, me ngā whakataunga kauhoe ki te wāpu o Mersa Baggush i te moana o te Mediterranean. I te korenga o te CO, kaitautoko me te IO Meiha George Bertrand te kaiwhakahaere whakaritenga CO me te Kāpene. Ka whakaritea ko Charles Bennett te kaiwhakarite me te IO. I te wiki whakamutunga o te tuawhitu o Oketopa, wehe atu ngā āpiha, ko 727 ORs (me ngā tāpiritanga e 6). Rua tekau mā whitu tonu ngā kaitautoko e hiahiatia ana hai whakapakari i Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru. 35 ngā āpiha, e 3 he hononga. Ko Tēnata Tuarua Awatere i whakaaetia kia wehe, i haere ia ki tētahi akoranga.
  • Te tekau mā rua o Oketopa: Haere tonu anō ngā mahi. He kōrero mo ngā tāke he mea kauhau ki ngā āpiha katoa o te wāhanga.
  • Te tekau mā toru o Oketopa: He roopu o ngā NCOs me ngā āpiha me Meiha Bertrand te kaihatū i wehe mā te MT ki te mātakitaki i te rārangi tāke kai waho atu i te 22 māero (35 kiromita) ki te taha hauāru o Mersa Matruh huarahi. Rima hāora rātau e ngaro atu ana mai i tēnei haerenga pai. 1700 hāora te hokinga mai o ngā āpiha whakamātautau i raro i te whakahaere o te CO. Kua tae noa atu rātau ki te wāhanga mua i te 10 o Oketopa. Haunga haere tonu ai ngā mahi i te mārautanga whakahaere.
  • Te tekau mā whā o Oketopa: He parakatihi tāketekete tā Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru RO 103 whiti (8). Tirohia te Rārangi Whakahaere 103. Ko aua wāhi tāketekete nei he pātata ki ngā kamupene i ngā taurite haere rāwhiti me te haere tai hauāuru ki Te Ope Tauā Māori Te Rua Tekau Mā Waru o te aukati tonga me ngā wāhi papai.
  • Te tekau mā rima o Oketopa: Ko ngā wāhi puhipuhi me aua RO ā, i te ahiahi ko ētahi o ngā wāhanga āpiha i haere ki te whakarongo kauhau mo R/T whakahaere.
  • Te tekau mā ono o Oketopa: Kua whakakorea ngā parakatihi a te Pirikeeti. 1330 ngā hāora he kauhau na te RSM e whakamārama ana me pēhea to whakarite kōrero pono, ngā kupu tāpiri o G1098 me ētahi whakamārama pai mo te mahi a ia wāhanga he kauhau ki ngā NCOs katoa. He kauhau pai rawa atu tēnei. Ko te Tuarua Tēnata Taiapa i hōkoi torotika atu ki te huihuinga ki te Wāhanga Parakatihi. Ko te Tuarua Tēnata Pene i piri atu ki te FGCM mo te wā poto.
  • Te tekau mā whitu o Oketopa: Ko aua mahi anō rā.
  • Te tekau mā waru o Oketopa. I whakaritea e toru rā mo te whakapakari me ētahi o ngā Tuarima Pirikeeti, me ngā hōia tāpiri e mau ana, e whakahaeretia ana i raro o Te Wāhanga o Aotearoa i tīmata i tēnei rā. Tirohia te māhere mo ngā wāhi whakariterite.
  • Te tekau mā iwa o Oketopa: Inā ia o tāpiritanga 4
  • I te rua tekau o Oketopa: Inā ia o tāpiritanga 4. 1500 ngā hāora ka tae mai Te Ope Tauā Māori ki te wāhanga hōpuni, ka pau iho te rā he whakatā, horoi, whakatikatika i ngā raiwhara me ngā taputapu, me te whakatikatika i ngā waka te mahi.
  • Te rua tekau mā tahi o Oketopa: 1100 ngā hāora ka haere ake ngā āpiha ki HQ 5 Pirikeeti mo tētahi huihuinga ā, ko te otinga o te rā i whakapaua e Te Ope Tauā Māori he whakatā ka haere ētahi ki te kaukau.
  • I te rua tekau mā rua o Oketopa: Ko aua whakahaere mai anō. Tirohia ngā Whakahaere 108 me 109. He pānui motuhake i puta i tēnei rā i te poroaki a te RO, he poroaki ki a Meiha Bertrand me Kāpene Weir i te whakaritenga me tana nukuhia ki Te Hōpuni Wāhanga Whakaritenga. Ko Meiha Dyer te kaiwhakahaere tuarua i whakaritea o te Te Ope Tauā Māori. Ko ngā tuarua o nā Tēneta ko Tikao-Barrett, Jackson, me Rangiuia i tāpirihia mai ki tēnei tekiona mo ngā mahi whakapakari i hoki atu ki te Hōpuni Matua i te ata nei. 1600 ngā hāora ka whakaputaina he kauhau e pā ana ki ngā mahinga kori ki waenga pārae i te 18-20 o Oketopa ka whakahaeretia e ngā CO, me ngā āpiha katoa me ngā NCOs te tekiona.
  • I te rua tekau mā toru o Oketopa: Ko aua mahi anō rā ki te mārautanga whakahaere. Tirohia ngā Whakahaere Tika o 110. Ko ngā tauā motuhake i whakaritea kia whakapakari i a rātau hāngai ki ia mārautanga, ko te wāhanga kohinga kōrero i whakapau i te waenga o te rā ki roto i a rātau kauhau, whai atu i ngā whakamārama mo ngā tohu, whakataunga māhere, me te whakakao mai i ngā taunaki, ko te ahiahi ko te whai i ngā whakamārama mo ngā mahi whakapakari mo te rapu ki roto i ngā whakawhitinga tawhiti rua tekau māero (32 kiromita) i whakahaeretia. 1700 ngā hāora ka tae mai a YMCA auhaere o te whitiāhua kia whakaatutia he whakaāturanga ki waho pātata ki te Huinga Tahi o Te Ope Tauā Māori. Tau ana te whakatā o ngā hinengaro, pai ana ki te katoa.
  • I te rua tekau mā whā o Oketopa:. Ko aua mahi anō o te mārautanga. 1830 ngā hāora ka tīmata ngā mahi whakapakari i te pō, i mutu iho i te 2130 o ngā hāora. Ko ēnei mahinga whakapakari i whakahaeretia i runga ake i te Pouaka ki te taha rāwhiti me te taha tonga-rāwhiti o te Te Ope Tauā Māori e puta whakawaho atu ai ki te rārangi aukati mo te whā mano iāri. Ko te āhuatanga o te kite pai, me ērā o ngā pō ki ngā pārae kirikiri e pai ana. Ko te mutunga mo te whakapakari i te tekiona mo te wiki i mutu i te whitu o Hepetema, waiho atu ki ngā āpiha ki waho, ko ngā ORs e 762 katoa rātau. (me ngā hononga e rima). Ē whā iho ngā ope whakahounga, āua atu i ētahi hiahia o Te Ope Tauā Māori. Rua tekau mā toru ngā āpiha, e toru ia i te mau tonu mai ki te rarahi tekiona.
  • Te rua tekau mā rima o Oketopa: Reveille me aua mahi anō o te mārautanga. I tae mai he tuhituhinga kia whakahoutia ngā kākahu kua paraha katoa mai i Q ka noho iho ngā kamupene ki te whakatutuki i taua tuhinga tono. He wāhanga iti nei o Te Ope Tauā Māori i hīkoi torotika atu mo te whitu rā whakatā ki Cairo me Alexandria i ngā whakaritenga o Te Ope Tauā Māori RO 102 whiti (2) i tēnei rā te tekau mā tahi o Oketopa te tau 1941. Ko ngā parahuunu motuhake kai te whakapakari tonu ki roto ake anō o a rātau mahi. Ko te Roopu Kohinga Kōrero e whakarite ana he māhere haere pō hīkoi mai te 1830 ngā hāora ki te 2100 ngā hāora. Ko Te Tuarua Tēneta Wai Awarau me Te Tuarua Tēneta J.R.Ormsby i hono mai ki te tekiona mai i te Huinga Whakapakari Tekiona.
  • Te tekau mā ono o Oketopa. Kua whakakorea ngā parakatihi a te Pirikeeti. 1330 ngā hāora he kauhau na te RSM e whakamārama ana me pēhea to whakarite kōrero pono, ngā kupu tāpiri o G1098 me ētahi whakamārama pai mo te mahi a ia wāhanga he kauhau ki ngā NCOs katoa. He kauhau pai rawa atu tēnei. Ko te Tuarua Tēnata Taiapa i hōkoi torotika atu ki te huihuinga ki te Wāhanga Parakatihi. Ko te Tuarua Tēnata Pene i piri atu ki te FGCM mo te wā poto.
  • Te tekau mā whitu o Oketopa: Ko aua mahi anō rā.
  • Te tekau mā waru o Oketopa: I whakaritea e toru rā mo te whakapakari me ētahi o ngā Tuarima Pirikeeti, me ngā hōia tāpiri e mau ana, e whakahaeretia ana i raro o Te Wāhanga o Aotearoa i tīmata i tēnei rā. Tirohia te māhere mo ngā wāhi whakariterite.
  • Te rua tekau mā iwa o Oketopa: Ko te mahi a Te Ope Tauā ki ngā mahi whakapakari ki ngā pārae. I whakahaere Te rua tekau mā ono o Oketopa: Ko aua mahi anō o te mārautanga i whakatakototia ki te Ope Taua Māori ROs te rārangi karakia. I te ahiahi ka whakaritea he whakamātautau tākaro whutupāora, he roopu paku nei o Te Ope Tauā Māori i reira.
  • Te rua tekau mā whitu o Oketopa: 0700 ngā hāora i wehe atu anō he roopu tāpiritanga mo te whakatā mo te whitu rā. 1300 o ngā hāora ko te roopu tuatahi o te Ope Tauā Māori rua tekau mā whitu ngā OR i haere ki te NZ Haerenga Hauora Niho mo te rapu ōranga. Ko tēnei tekiona e rua maero pea te tawhiti mai i te moana. I tukua ētahi koha ki ngā rārangi hōia. Ko ēnei koha he mea tuku noa mai ki ngā tāngata ake, engari kai runga “rātau i te rārangi ingoa ngaro” Ko Kāpene M.T.S. Dew i haere ki te hōhipera, mai reira ka haria ia ki x(ii) rārangi. Te Tuarua Tēneiti Tiwha Bennett me te Tuarua Tēneti Pine Taiapa i hono mai ki te Huinga Whakapakari Tekiona.
  • Te rua tekau mā waru o Oketopa: Ko te mahi i tēnei rā he parakatihi whakapakari i ngā mahi kōkiri awatea mai i MT i raro i te auahi o ngā mota me ngā pū nunui. Ko te hira o te mahi whakawātea, whakawātea wāea mo te kōkuhu haere i waenga ngā maina pahu i āta kōrerotia. I whakaheretia ētahi whakaritenga inā rā i roto i ngā tuhinga kōrero o te whiti (3) o ngā whakataunga o Te Ope Tauā RO 113. Ko te Tuarua Tēneta a Tutu Wirepa i haere ki te hōhipera i te wā e whakatā ana iaetia ki runga ake i te Pouaka e toru māero ki te taha tonga-rāwhiti o te wāhanga o Te Ope Tauā Māori. Ko ngā mahi whakapakari he whakarārangi ki ngā pārae kirikiri ki runga i te MT. Ko te ope Tuatahi Parahuunu i haere ki mua i te taenga mai o Te Ope Tauā ki te whakatakoto i ngā wāea me ngā maina. Ko Kāpene Whetu Werohia i whakawhiti atu ki te Huinga Whakapakari Tekiona.
  • Te toru tekau o Oketopa: He wāhanga mai i te Tuawhitu o Field Coy Aotearoa Mahinga Maitai i haere ake ki Te Ope Tauā me to rātau nui o te tautoko me ngā whakaakoako whakahaere tūtukinga wāea, te whakawhiti, whakawātea i ngā whīra maina. I te ata ka tukua iho ngā tohutohu, ngā whakamārama ki te mahi pōma, me ngā maina ki ngā hōia. I te 1900 o ngā hāora i tukua iho e ngā hoariri he pōma i runga ake i te Pouaka e ahu atu ana ki te huarahi o ngā taunga waka rererangi e whakamahia ana e te hunga whakarere waka rererangi. E tiaho mai ana te marama, me te rarahi o ngā kapua e āraia atu ai te māramatanga mo ētahi wā.
  • Te toru tekau mā tahi o Oketopa: Ko aua mahi anō rā o Te Ope Tauā RO116 whiti (2). Tirohia te Tuhinga Whakaritenga 116. Ko ngā kamupene makamaka pohū, te whakawhitinga i ngā wāea aukati, me te whakamomoka i ngā waka tauā. Ko te whakamutunga o ngā mahi he mahi ngāhau, tākaro whutupāoro. Tirohia a Tāpiringa 7.

Rarangi Pukapuka

Te Rua Mahara o te Kāwanatanga.
Whakapuakanga: 28 NZ (Māori) Battalion Diary, WAII 1 1664 DA 68/1/22.

[1] Monty Soutar, Nga Tama Toa: the price of citizenship, David Bateman Ltd, Auckland, 2008, p. 181.

[2] Cody, p.136.

Submitted by mbadmin on

Takupu (0)