Te rātaka a te Taua Māori - Hānuere 1942

Kaiwhakāmaori: Jeremy MacLeod (Ngāti Kahungunu)

Upoko Kōrero

Nō tō rātau hokitanga mai i Ripia ki Ihipā ka whakanuia e te Te Ope Hōia Māori te pō i mua mai i te huringa o te tau hou, ā, ka hoki atu rātau ki Kabrit, kotahi atu ki ngā mahi whakangungu. Ka honohono atu tētahi 241 hōia mai i te tuaono o ngā karangatanga ope o muri nei, e noho mai rā i Maadi, tērā e ea ai ngā mate o te Hokowhitu i hinga atu ki te pakanga tuarua ki Ripia. Ka hinga ko Pātia me Herewhaea, ā, ka hoki tōtika atu a Rommel ki Al Algheila.

Waihoki, kai te whakarite anō Te Hokowhitu i ngā taputapu, me te whakangungu anō hoki i ngā taunga moana. Ko te whakarite a Te Pirikēti 5 kia tau atu tētahi ope taua ki te whanga o Sirte, i muri tonu i te ope taua a Tianara Rommell, ā, i taua wā tonu ka haere atu tētahi ope waka mā te taha ki te tonga, engari ka whakarērea tērā whakaaro i te hokinga matawhawhati mai a te Tumuaki Tiamana. Nō te 21 o Hānuere, kua panaia atu te ope taua tuawaru ki te raina i Gazala e Rommel. I reira a ia ka whakatā, ka whakaritengia tana ope kia pakanga anō.[1]

Nō te huringa o te tau hou he 33 ngā āpiha i Te Hokowhitu, me tētahi tākuta, tētahi minita, ā, me te hekeretari whīra a te YMCA, ko ēnei nei anō hoki:

  • Kānara Tuarua taupua: Humphrey Dyer
  • Ngā Kāpene: Tiwha Bennett, Charles Bennett, Chris Sorrenson, Ben Porter
  • Tēneta taupua / Kāpene kairīwhi: Rangi Logan
  • Ngā Tēneta: Reta Keiha, Terry Gilroy, Gordon Ormond, Jack Ormsby
  • Ngā Tēneta Tuarua: Peta Awatere, Walton Haig, Ted Hayward, Syd Jackson, Ted Pohio, Jim Matehaere, A. E. (Duncan) McRae, Ted Morgan, K. P. Mariu, Ruhi Pene, Ben Ropata, Henry Toka, Hati Rangiuia, Tony Tikao-Barrett, Matt Swainson, Jim Tuhiwai, Kuru Waaka, George Marsden, Meta Francis, Jim Henare, H. T. Maloney, Paki West, Hupa Hamiora
  • Ngā mea tāpiri: Kāpene T. McDonald (RMO), Kāpene Kahi Harawira (minita o te rōpū), Charles B. Bennett (YMCA)

Rātaka

  • 1 Hānuere: 0700 haora: he whakaaraarahanga. Kāretahi he mahere whakangungu mō tēnei rā. 0800 he haere motuhake mō ētahi o ngā āpiha; ko tō rātau rangatira, ko Kāpene Tiwha Bennett. Ka noho atu te Āpiha Mōhio ki Pirikēti 5 mō te rā e whakarite ana i ngā hītori pakanga i taha o ētahi atu o ngā Āpiha Mōhio o Te Hokowhitu. Ka horahia tētahi hākari nui, ka taki hui katoa mai Te Hokowhitu ki te tēneti YMCA. Ka tunua Māoringia ngā kai, ā, kāre i ārikarika te harikoa mai a ngā hōia katoa, ahakoa te āwha pūehu i karawhiuwhiu haere i te rā. He kino hoki te ua i te pō.
  • 2 Hānuere: He mahi tonu. Ka tae mai te whare pikitia whakanekeneke a te YMCA ki Te Hokowhitu i tēnei pō.
  • 3 Hānuere: 0800 haora: te wehenga o te tira whakamua ki wāhi kē, ko tō rātau rangatira ko Tēneta Terry Gilroy. Mō te toenga atu o te rā he whakarite mō te neke. Ka whakawhiti atu a Tēneta H. Maloney ki Pirikēti 5 HQ hai Āpiha Takawaenga
  • mō Te Hokowhitu.
  • 4 Hānuere: Ka neke Te Hokowhitu e ai ki ngā tohutohu.
  • 5 Hānuere: Nō te ata hāpara i tae atu ai Te Hokowhitu ki Amiriya Teihana, ka horaina he kai wera ki reira. 1630 haora: ka tae atu ki Geneifa Teihana, ā, ka neke tonu atu ngā waka kawe taputapu ki te wāhi hou i Kabrit. Kua tae kē noa mai Te Hokowhitu ki tēnei wāhi i mua tonu i te wehenga atu ki Rīpia.
  • 6 Hānuere: He mahi tonu, ā, ka tau Te Hokowhitu, ka tae mai te pānui e pā ana ki te hunga ka whakatā mō ngā rā e whitu, atu i tēnei rā. Te tohatohanga: ngā wāhanga pū – e 8; Te kamupene o te tari matua – 12; Te tari matua o te Hokowhitu – e 4. E 5 ngā Āpiha Mōhio o te pirikēti ka haere ki te hui mō ngā hītori o te pakanga, ki te tari matua o te Pirikēti.
  • 7 Hānuere: He mahi tonu. Ka whakawhiti atu a Tēneta Tuarua Paki West ki te taupahī i Maadi.
  • 8 Hānuere: 0700 haora: ka tae mai te tira tuatahi o ngā karangatanga ope o muri nei, tōna 241 te rahi, nō ngā taumata katoa. He mahi tonu. Ka whakahokia katoatia ngā pū, ngā karu torotoro, ngā taonga kimi huarahi a ngā āpiha ki te Whareputunga QM. Ka heke haere te kaha o Te Hokowhitu i te korenga o ngā hōia 19 ka rangatū atu ki te taupahī, ki reira whakatā ai, ora mai anō ai.
  • 9 Hānuere: 0545 haora: He whakaaraarahanga, ka haere katoa ngā wāhanga ki te uwhiuwhi i te wai wera. He mahi tonu, hāngai ana ki te Ota Pānui a Te Hokowhitunama 127, kōwae 4.
  • 10 Hānuere: He rangatū te mahi a Te Hokowhitu mō te rā katoa. Ka karangatia e Te Hokowhitu he “returns for Tet Prop and TAB”. Hāunga ngā āpiha, he 733 ngā hōia (e 3 he mea tāpiri) o Te Hokowhitu. Ka hono mai ki te wāhanga nei ko ngā Tēneta Tuarua ko Kuru Waaka rātau ko George Marsden, ko Meta Francis, ko Jim Hēnare. Nā tēnei honotanga nei, ka 32 ngā āpiha (e 2 he mea tāpiri). Me 23 anō ngā hōia, me 1 anō te āpiha hai whakakī i Te Hokowhitu. Ko te nuinga o ngā whāruarua kai te Kamupene A.
  • 11 Hānuere: He mahi tonu, he whakamoemiti. Nā te korenga o te minita o Te Hokowhitu ki wāhi kē, ka tīkina ko Kāpene Minita D. Thorpe he minita nō tētahi atu ope e pātata ana, nāna i whakahaere te whakamoemiti. 1830 haora: ka whakaatuhia he kiriata ki te wāhi noho o Te Hokowhitu e Te Whare Pikitia Whakanekeneke.
  • 12 Hānuere: 0600 haora: he whakaaraarahanga. Ka haere atu Te Hokowhitu ki te whakangungu i te tō waka me te piki arawhata, e hāngai tonu ana ki te mahere. Ka hono mai anō te wāhanga Bren Carrier, tekau ngā waka taua Bren Carrier hou ka mauria mai.
  • 13 Hānuere: He mahi tonu. 1100 haora: ko te tuatahi o te rārangitanga kauhau, mō te pakanga i Rīpia, ko “To Salum and Mu’said”, he mea kauhau e te Kaitautāwhi Āpiha o Te Hokowhitu, ko Kāpene Chris Sorrensen. Tū ai ngā kauhau nei ki te whare pikitia i Kabrit. Ka 7 rā te roa o te whakatā a tētahi 6 pai hēneti o Te Hokowhitu.
  • 14 Hānuere: He mahi tonu. 1100 haora: ka tukuna e Kāpene Rangi Logan – OC Kamupene D tana kauhau tuarua i te rārangitanga Rīpia, ko “Action at Menastir”.
  • 15 Hānuere: He mahi tonu. 1100 haora: ka tū te kauhau tuatoru o te rārangitanga kauhau ko “Salum to Sidi Mgahreb”, ko te kaikauhau ko Kāpene W Porter MC ―OC Kamupene A. 1300 haora: ka hui ngā tumuaki o te kamupene me ngā āpiha mō ngā mahi o te rā o muri atu.
  • 16 Hānuere: 0630 haora: he whakaaraarahanga. 0740 haora: ka rangatū ngā wāhanga o Te Hokowhitu ki ngā mahi. Ka whai atu ko te toenga o te ope. 1100 haora: ka tau mai he āwha puehu kino nei, ka hiki ngā mahi. Ka mutu ana te kai o te rānui, ka hoki katoa Te Hokowhitu ki te taupahī, ka kino te whakawhiti. Ka māku katoa ngā tāngata o nga Waka Pūkaha Mau Tāngata (ALCs) me nga Waka Pūkaha Mau Waka (MLCs) i te kino o te moana, ā, nā te kore i kite he huhua tonu ngā waka i hoki ki te taha raki o te wai tawaka, ka moea te pō ki tātahi, nō te ata o muri mai ka hoki atu.
  • 17 Hānuere: He mahi tonu, engari he mea āta whakarerekē nā te kino o te āwha itainahi, ā, e karawhiuwhiu tonu ana i tēnei rā, engari kua āhua tau haere. Kua komokomo ngā hōia i ō rātau tarau poto KD, e whanga ana kia maroke rā anō ngā kākahu pakanga. 1100 haora: ka tuku te Āpiha Tumuaki i tana kauhau whakamutunga ko “Gazala Box”, ā, he paku wāhanga tō Kāpene Charles Bennett mō te kōkiri ki Point 152. 1800 haora: ka tū Te Hokowhitu ki te whakangahau i ngā hōia o te ope taua moana i Kabrit Teihana, me ngā nēhi maha mai i tētahi hōhipera e pātata mai ana. Tōna 718 ngā hōia (hāunga ngā āpiha) te rahi o te wāhanga. E 32 ngā āpiha (e 2 he mea tāpiri). Me whai kia 35 ngā hōia, 1 te āpiha hai whakakī i Te Hokowhitu. Ka tohua ko ēnei nei hai Tēneta Tuarua: 25936 Herbert Marsden rātau ko 39614 Don Mitchell, ko 4388 William Vercoe, ko Matarehua (Monty) Wikiriwhi.
  • 18 Hānuere: He whakaharatau whakapahū pū mā ngā wāhanga katoa o te kamupene pū me te kamupene HQ, ā, ka whakarerekētia te mahere mō te Rātapu.
  • 19 Hānuere: 0330 haora: kua timata ngā mahi taunga pō a Te Hokowhitu, hāngai tonu ki te mahere. Nō te ata hāpara, kua tutuki katoa ngā whāinga o te mahi, ka whakakotahi mai te ope, ka mātakitakingia he whakatauiratanga ruku-poma me te patua o te hoariri e ngā Boston Bombers e 3. Ka tau atu ki tātahi ētahi atu ope o te Pirikēti me ō rātau hōia, ka patua te hoariri ki te mahi a te pū – nā reira i whakakao katoa mai ngā hōia o ngā wāhanga katoa ki te patu i te hoariri. 0830 haora: ka tae atu ngā ope whakamua ki te rohe o Te Hokowhitu, ki reira parakuihi ai. Ka whakatā Te Hokowhitu mō te toenga atu o te rā.
  • 20 Hānuere: Ka oti katoa ngā mahi a te Pirikēti 5. Ka timatangia he mahere whakangungu hou.
  • 21 Hānuere: He whakangungu tonu mō te rā katoa.
  • 22 Hānuere: He whakangungu tonu, e hāngai ana ki te mahere whakangungu. Ka tukuna e Te Hokowhitu te āpiha kotahi me ngā hōia e rua kia kitea e rātau te whakatauiratanga RAF ki Ismailia. Ka wehe te Pirikēti 5 (hāunga Te Ope Hōia Māori) ki wāhi kē, ā, kua tangata whenua kē te noho a nga Ope Whakamua o Pirikēti 4 ki te takiwā o Kabrit.
  • 23 Hānuere: Ka whakaharatau whakapahū pū i te ata. Hai te ahiahi ko te wāhanga hākinakina, ā, he tākaro whutupōro te mahi.
  • 24 Hānuere: ka rangatū mai ngā Tēneta Tuarua ko Peter Ornberg rāua ko William Vercoe i ngā karangatanga ope o muri nei. He whakangungu tonu (Hānuere 20-31). Tirohia te mahere whakangungu.
  • 25 Hānuere: Ko te whakamoemiti. Ka whakahaerengia te whakamoemiti e Kāpene Minita D Thorpe i te korenga o te minita o te wāhanga. Koinei te tau tuarua mai i te whakaterenga o Te Hokowhitu ki Pāmutana.
  • 26 Hānuere: He whakangungu tonu e ai ki te mahere. Kua paku heke haere te kaha o Te Hokowhitu i te korenga o ngā āpiha e 7 kua whakawhiti atu ki wāhi kē, arā: Ormsby rātau ko Charles Bennett ko Sorrenson ko Porter ko Jackson ko Hēnare ko Pōhio.
  • 27 Hānuere: He whakangungu tonu, ā, ka rangatū katoa Te Hokowhitu i te ata, ā, hai te ahiahi ko ngā tākaro whutupōro i waenga i ngā wāhanga. Kai taumata kē atu ngā mahi tākaro, he hīkaka, he pukā nō ngā kaitākaro i pērā ai. Te tere hoki o ngā mahi tākaro whutupōro, he pai, he mārō tonu, ā, kāore i ārikarika ngā pūkenga hai whiriwhiri mā ngā kaiwhiriwhiri mō te tīma whutupōro a Te Hokowhitu.
  • 28 Hānuere: He whakangungu tonu e ai ki te mahere. Ka rangatū mai a Tēneta Tuarua Roy Te Punga hai Āpiha Mōhio. Ka rangatū mai hoki ko ngā Tēneta Tuarua ko Hupa Hamiora rātau ko Rangi Tutaki ko Jim Aperahama mai i ngā kārangatanga ope o muri nei, ā, ka tāpiringia ki te wāhanga. Ka whakawhiti atu a Tēneta Tuarua Ted Pohio ki te Papa Akoranga o nga Ope Tānga. Nō te ata nei ka haere atu anō tētahi 6 pae hēneti o Te Hokowhitu whakatā ai mō te 7 rā.
  • 29 Hānuere: Ka toa ko Te Hokowhitu ki te 5 Field Artillery, 15 ki te 0. Ka whati te waewae o Hōia Pitiera Mahima (Kamupene D) i waenganui i te kēmu. Ka torongia Te Hokowhitu e te Kānata Tuarua Dittmer DSO MBE MC NZSC. Ka tū a ia ki te kauhau ki ngā tāne o Te Hokowhitu, ā, ka puta i a ia tōna kōingo nui ki Te Hokowhitu. Ko tēnei kōingo ōna ki Te Hokowhitu, kāretahi e rite ana te hōhonu ki tētahi atu o ngā ope i raro i a ia i roto i ngā tau. He whakahīhī tonu a ia i te pai o ngā mahi a tēnei wāhanga i roto i ngā pakanga, ā, he rahi tonu ana kōrero mō te whakaheke i te tokomaha o ngā aituā. Hai whakatepe ake, ka kī a ia ākuni ka hoki atu a ia ki Aotearoa, engari ahakoa pēhea te mamao, pēhea te tawhiti, e kore e motukia tana here ki Te Hokowhitu, ā, e kore e mutu tana āwhina i ngā hōia inā mutu ana te pakanga. Anō te pai o tana kauhau, hai kōpani ake, ka tonoa e ia ngā manaakitanga a te runga rawa ki runga ki Te Hokowhitu, haere ake nei. Ka whakautua ana kupu e te Kāpene Minita Kahi Harawira hai māngai mō Te Hokowhitu. Nā reira, ka poroporoakitia tētahi rangatira e arohaina ana e te katoa. Nāna i poipoi Te Hokowhitu mai anō i tōna whānautanga mai ki Pāmutana, ā, ahakoa ngā piki me ngā heke, ka pūmau tonu mai a ia, nā reira i kiia ai he rangatira. Ko ngā mihi nui ki a ia ka hoki atu nei ki Aotearoa.
  • 30 Hānuere: 0900 haora: ka haere atu Te Hokowhitu ki te whakangungu i ngā mahi o te pakanga. Ko tēnei whakangungu nei, he whakaharatau taunga patunga hoariri[1] ki ngā takiwā e noho rā te hoariri, ka whakamahia ko ngā taraka, hāunga ngā ALC me ngā MLC. Tirohia te ripoata.
  • 31 Hānuere: 0900 haora: te hui a Te Hokowhitu. 0915-1000 haora: he ara taupare, e huaki ana te whenua. Ka tau mai ngā kamupene e rua, ā, ka mātakitaki mai ngā toenga o Te Hokowhitu. 1300-1400 haora: whakapai whare. Ka wātea te toenga o te ahiahi. Ko te kaha o Te Hokowhitu, hāunga ngā āpiha, he 707 ngā hōia (me tētahi tokowhā, he mea tāpiri). Ko te tokomaha o ngā āpiha, he 31 (e 3 he mea tāpiri). Waihoki, 14 o ēnei āpiha kāretahi i konei, i te wānanga kē, i te whakatā rānei, i te Pirikēti 5 HQ, i hea ake. Me 50 anō ngā hōia e eke ai Te Hokowhitu ki tōna pakaritanga.

[1] Monty Soutar, Nga Tama Toa: the price of citizenship, David Bateman Ltd, Auckland, pp. 208–210; Cody, pp. 179–180.

Rarangi Pukapuka

Te Rua Mahara o te Kāwanatanga

Whakapuakanga: 28 NZ (Māori) Battalion Diary, WAII 1 1664 DA 68/1/25

Submitted by mbadmin on

Takupu (0)